Spor kinesyolojisi ders notları..

Ekstrafuzal Lifler

• Kasın kitlesini oluştururlar.
• Alfa-motor nöronlar tarafından stimüle edilirler.
• Kas kasılması için gereken gücü sağlarlar.

İntrafuzal Lifler

• Kas iğciklerini oluşturmak için bir kılıfla sarılmışlardır.
• Gama motor nöronlarla uyarılırlar.

• Kas iğciğinin kasılabilme özelliği vardır.
• Kas iğciğinden gelen Ia lifi motor nöronla sinaps yapar.

Kaslardaki Duyu Cisimcikleri

Kas İğcikleri (Ia)

Refleks almak için çekiçle kasın tendonuna vurulduğunda kasın boyu uzar. Kasın boyundaki uzamayı kas iğciği algılar ve Ia lifleriyle medulla spinalise götürür. Ia lifleri alfa motor nöronlarla sinaps yapar ve alfa motor nöronu (2. motor nöron) uyarır. Alfa motor nöron da ekstrafuzal kas liflerini uyarır ve kas kasılır. Bu reflekse derin tendon refleksi (DTR) denir (örnek: patella refleksi). Derin tendon refleksine gerilme refleksi de denir.

Kas Tonusu Artınca:

• Kas iğciği daha çok uyarılır.
• Ia’dan daha çok sinyal gider.
• Alfa motor nörona daha çok uyarı gider.

Golgi Tendon Organları (Ib)

• Tendonların kasa yapışma yerinde bulunur.
• Kastaki gerimi algılarlar. Kas kasıldığında tendon gerimi artar. Golgi tendon organı bu gerimi algılar. Gerim bilgisini Ib sinir lifi ile medulla spinalise götürür. Ib lifi omurilikte glisinerjik ara nöronla sinaps yapar. Bu glisinerjik lif ise alfa motor nöronu (2. motor nöron) inhibe eder. Böylece kas kasılması sonlandırılır. Golgi tendon organının görev yaptığı bu reflekse ters gerilme refleksi adı verilir. Aşırı kasılan bir kasın tendonundaki kopmayı engelleyen reflekstir.

GOLGİ TENDON ORGANI

• Afferenti Ib tipi liflerdir.
• Kastaki gerimi algılarlar.
• İnhibitör etkilidirler.
• Tersine gerilme refleksinde görevli duyu cisimcikleridir.

KAS İĞCİKLERİ

• İntrafuzal liflerdir.
• Afferenti Ia tipi liflerdir.
• Kasın boyundaki değişiklikleri algılarlar.
• Gama efferent deşarjı ile kontrol edilirler.
• Kas tonusunu arttırırlar.

Gama-Motor Nöronların Fonksiyonları

• İntrafuzal kas liflerini inerve ederler.
• Kas iğciğinin sensitivitesini ayarlar.
• Gama deşarjı artarsa kas iğciğinin boyu kısalır. Kas iğciğinin boyu kısalınca daha hassas hâle gelir. Böylece kas iğciği kasın boyundaki küçük bir miktar uzamayı bile algılar. Bu nedenle refleksler daha kolay alınır.
• Gama deşarjı üzerinde korteksten gelen sürekli inhibisyon vardır. Medulla spinalis kesilerinde bu inhibisyon ortadan kalkar. Bu nedenle kasa giden gama deşarjı artar. Sonuçta tendon refleksleri artmış olarak alınır.

• Gamaların kendi hızı 30’dur. Korteks 10’a düşürür.
• Dekortikasyon rijiditesinde DTR artar.
• Deserebrasyon rijiditesi vestibüler çekirdekle ilgilidir.

Renshaw İnhibisyonu

Omurilikteki motor nöronlar akson kollateralleri ile Renshaw hücreleri denen inhibitör ara nöronları uyarırlar. Renshaw ara nöronu da uyarıyı gönderen motor nöronu ve diğer çevre nöronları inhibe eder. Böylece ön boynuz motor nöronları kendi aktivitelerini frenlerler.

Geri Çekme Refleksi

• Deride ağrılı (serbest sinir sonlanmalarıyla algılanır) uyaranlara karşı oluşan multisinaptik reflekstir.
• Fleksör kaslar kasılırken ekstensör kaslar inhibe olur. Böylece organ zarar verici etkenlerden uzaklaştırılır.
• Resiprokal inervasyon söz konusudur.

Çapraz Ekstensör Refleks

Bir ekstremitede ağrılı uyarana bağlı olarak geri çekme refleksi oluşurken diğer ekstremitede çapraz ekstensör refleks oluşur. Yani ağrılı tarafta fleksiyon olurken diğer tarafta ekstansiyon oluşur.

İSKELET KASININ MEKANİK ÖZELLİKLERİ

Denervasyon Hipersensitivitesi

İkinci motor nöron hasarlarında kasa giden asetilkolin miktarı azalır. Azalan asetilkolini daha iyi bağlayabilmek için iskelet kasında bulunan nikotinik reseptör sayısı artar. Bu olaya up-regülasyon denir. Artan reseptörler küçük miktardaki asetilkolini bile bağlayabilirler. Bu durumda kasta titremeler oluşur. Bu titremelere fasikülasyon adı verilir. Bu olaya denervasyon (sinirsizleştirme) hipersensitivitesi denir.

SUMASYON – TETANİ – MERDİVEN OLAYI

Spasyal Sumasyon

İskelet kasına verilen uyaran şiddeti artırıldığında kasılmaya katılan motor ünite sayısı artar. Bu olaya spasyal sumasyon denir.

Temporal Sumasyon

• Peş peşe uyarılır.
• İskelet kasına tek bir uyarı verildiğinde iskelet kası kasılıp gevşer. Bu kasılıp gevşemeye sarsı adı verilir. Kasılıp gevşeme için gereken süreye ise sarsı süresi denir. Bu süre kastan kasa değişmek üzere 30-50 msn kadardır. Aksiyon potansiyeli 2-5 msn sürdüğü için iskelet kası bu aralıkla uyarılabilir. Böyle bir uyarım yapılırsa kasılmalar üst üste biner ve zaman içinde birikirler. Bu olaya temporal sumasyon adı verilir.

Sarsı süresi 30 msn ise kas 20 msn ile uyarılırsa merdiven olayı, 8 msn ile uyarılırsa tetanus olur.

Tetani

Eğer iskelet kasına verilen uyaranın frekansı artırılır ve iki uyarı arasındaki süre sarsı süresinin 1/3’ünden daha kısa veya eşit olursa kasılmalar birleşir ve motor ünitenin olası maksimum kasılması sağlanmış olur. Buna tetanus adı verilir.

Merdiven Olayı

• Bir kasa kası tetanize etmeyecek frekansta uyarı verilirse her bir kas sarsısında oluşturulan gerim giderek artar. Birçok kasılmadan sonra uyarı başına tekdüze bir gerim oluşur. Buna merdiven (Treppe) olayı denmektedir. Başka bir deyişle iki uyarı arasındaki süre sarsı süresinin 1/3’ünden daha uzundur.
• Merdiven olayından sorumlu mekanizma her gevşeme sırasında kalsiyum iyonlarının tamamının sarkoplazmik retikuluma geri döndürülememesidir. Sonuç olarak troponin C’ye bağlı kalsiyum artacağı için kasılmaya dahil olan aktin miyozin sayısı da artar.